Tiu ĉi e-libro estas nur parta provversio de la verko. Ĝi rajtas esti kopiita libere kaj senkoste.
– La plej mult'a'j, kiu'j'n mi kon'as, est'as por Putin, kompren'ebl'e. Se iu'j est'as kontraŭ, tio'n mi ne sci'as. Sed ni ne ver'e parol'as pri tio, ni hav'as ali'a'j'n afer'o'j'n pri kiu'j babil'i.
La vort'o'j ven'as de la pensi'ul'in'o Jevgenija Baŝurkina, kiu'n mi renkont'as en la mal'grand'a urb'et'o Ŝumerlja, ses'cent kilo'metr'o'j'n orient'e de Moskvo. Ŝi ne est'as sol'a – ŝi aparten'as al la silent'a majoritat'o de Rusio.
Fin'e de decembr'o 2013 la rusia ŝtat'a opini'esplor'a institut'o VCIOM sci'ig'is, ke la popol'o de Rusio elekt'is prezident'o'n Vladimir Putin kiel la politik'ist'o'n de la jar'o. La dek'a'n si'n'sekv'a'n jar'o'n. Kaj post la rusia en'marŝ'o en Krimeo fin'e de februar'o 2014 la sub'ten'o de Putin en Rusio nur kresk'is.
La sub'ten'ant'o'j vid'as li'n kiel fort'a'n gvid'ant'o'n. Li est'as la vir'o, kiu re'star'ig'is la grand'ec'o'n de Rusio post la humil'ig'o'j de la 1990-aj jar'o'j. Putin est'as la plej popular'a politik'ist'o de Rusio en ĉiu'j opini'esplor'o'j de kiam la unu'a prezident'o de Rusio, Bor'is Jelcin, trans'don'is la potenc'o'n al li, post larm'o'plen'a adiaŭ'a parol'ad'o la last'a'n tag'o'n de decembr'o 1999.
Post la kaos'a'j kaj mal'riĉ'a'j 1990-aj jar'o'j la plej mult'a'j rus'o'j ek'viv'is mult'e pli bon'e dum la temp'o de Putin. Li gvid'is la land'o'n dum unu el la plej rapid'a'j kresk'o'j de la ekonomi'a bon'fart'o dum pli ol cent jar'o'j.
Hodiaŭ ĉiu'j en Rusio pag'as plat'a'n, 13-procent'a'n impost'o'n de si'a en'spez'o. La tut'a impost'sistem'o est'is simpl'ig'it'a kaj la profit'impost'o de entrepren'o'j mal'alt'ig'it'a. Strikt'a kontrol'o kaj impost'ad'o de la valor'a eksport'o de naft'o kaj gas'o plen'ig'is la kofr'o'j'n de la ŝtat'o, kaj la enorm'a ŝtat'a ŝuld'o de la 1990-aj jar'o'j est'as for. Anstataŭ'e mon'o el naft'a'j en'spez'o'j est'is kolekt'it'a en rezerv'a'j fondus'o'j, simil'e kiel en Norvegi'o, eĉ se la norveg'a naft'o'fondus'o est'as mult'e pli grand'a.
En si'a unu'a televid'a parol'ad'o kiel provizor'a prezident'o de Rusio la 31-an de decembr'o 1999 Vladimir Putin promes'is, ke li defend'os la ating'o'j'n de demokrati'o kaj esprim'liber'ec'o en Rusio. Tiu'n promes'o'n li ne ten'is. Tamen ne mal'facil'as kompren'i li'a'n popular'ec'o'n. Nun oni hav'as manĝ'aĵ'o'j'n sur la tabl'o, mon'o'n en la poŝ'o kaj ĉi'a'j'n var'o'j'n en la ĉiam pli luks'a'j butik'o'j. La mond'o est'as mal'ferm'it'a, la pli'bon'ig'it'a ekonomi'o ig'is ekster'land'a'j'n vojaĝ'o'j'n ĉiu'tag'aĵ'o por jun'a'j rusi'an'o'j.
Sed la silent'a majoritat'o de Rusio ŝajn'as tut'e konvink'it'a, ke ili mem tamen ne pov'as influ'i tio'n, kio okaz'as en la land'o. Eĉ la vort'o ”demokrati'o” ŝajn'e perd'is si'a'n signif'o'n por mult'a'j el tiu'j, kiu'j'n mi renkont'is en Rusio en la aŭtun'o de 2013. ”Demokrati'o'n” oni hav'is en la 90-aj jar'o'j, kaj tie'n oni ne vol'as re'ir'i, tiam la viv'o est'is mal'riĉ'a kaj aĉ'a. Nun oni ja almenaŭ hav'as i'a'j'n ord'o'n kaj disciplin'o'n en la land'o.
En la okcident'o Vladimir Putin ne est'as popular'a. Li sufok'is la rusi'an demokrati'o'n en ĝi'a lul'il'o, li re'kre'is kaj fort'ig'is la hierarki'a'n sovet'a'n burokrati'o'n, li ig'is la sekur'serv'o'n ŝtat'o en ŝtat'o, li detru'is sen'de'pend'a'j'n amas'komunik'il'o'j'n kaj sen'ĝen'e uz'is la jur'a'n sistem'o'n por mal'liber'ig'i la plej ne'sub'iĝ'em'a'j'n grand'entrepren'ul'o'j'n. En la nov'a Rusio de Putin, tiu kiu tro laŭt'e parol'as pri hom'a'j rajt'o'j kaj just'a'j elekt'o'j, est'as ekster'land'a agent'o. ”Gej'a propagand'o” est'as mal'permes'it'a, kaj ”instig'o al separ'ism'o” en la ret'o pov'as konduk'i al kvin'jar'a mal'liber'ig'o. Ret'ej'o'j kun inform'o'j pri ne'permes'it'a'j manifestaci'o'j pov'as est'i ferm'it'a'j sen decid'o de kort'um'o.
La nov'a'j, sub'prem'a'j leĝ'o'j est'iĝ'is post la grand'a ond'o de manifestaci'o'j en 2012, kiam la tron'o de Vladimir Putin dum moment'et'o ŝajn'is ŝancel'iĝ'i. La kresk'ant'a, ekonomi'e bon'fart'a mez'a klas'o en la plej grand'a'j urb'o'j de Rusio, unu'a'vic'e en Moskvo, ne plu kontent'iĝ'is pri daŭr'e kresk'ant'a'j salajr'o'j kaj mal'mult'e'kost'a'j liber'temp'vojaĝ'o'j al Turki'o. Ili ted'iĝ'is pri manipul'it'a'j elekt'o'j kiu'j kaŭz'is, ke ne plu est'as ver'a opozici'o en la rusia parlament'o – kaj ili ted'iĝ'is pri Putin, kiu aranĝ'is ŝanĝ'o'n de la konstituci'o por ke li mem pov'u plu ten'i la potenc'o'n ĝis la jar'o 2024. Kvar'on'a jar'cent'o da Putin est'is pli ol ili em'is el'ten'i.
La manifestaci'o'j ig'is la kameleon'o'n Putin klar'e elekt'i flank'o'n. Li kompren'is, ke li ne plu pov'as est'i simpl'e la prezident'o de la tut'a popol'o. La eduk'it'a, inter'naci'em'a mez'a klas'o en Moskvo est'is perd'it'a por li, part'e pro li'a'j propr'a'j sukces'o'j, kaj tio'n li kompren'is.
Kaj Putin turn'is si'a'n dors'o'n al Moskvo. Li ne nur iĝ'os la prezident'o de la silent'a pli'mult'o, li ankaŭ turn'os la majoritat'o'n kontraŭ la ĝen'a'j bru'eg'ul'o'j en Moskvo. La absurd'a kort'um'a spektakl'o kontraŭ la grup'o Pussy Riot somer'e de 2012 est'is la start'signal'o. Dum la liberal'a opozici'o klopod'is argument'i, ke kelk'a'j danc'paŝ'o'j sur altar'a ŝtup'ar'o ne est'as krim'o, kiu merit'as plur'jar'a'n mal'liber'ig'o'n, la reĝim'o alianc'iĝ'is kun konservativ'a'j fort'o'j en'e de la rus'ortodoks'a eklezi'o. La opozici'o ricev'is la rol'o'n de herez'ul'o'j, ateist'o'j kaj satan'ist'o'j, kiu'j danc'as sur la altar'a ŝtup'ar'o de la Sankt'a Rusio, laŭ la log'a'j ton'o'j de la mal'amik'a okcident'o.
La kontraŭ'okcident'a retor'ik'o est'is fort'ig'it'a. Opozici'ul'o'j, aktiv'ul'o'j de la demokrati'a mov'ad'o kaj kritik'a'j ĵurnal'ist'o'j labor'as por fremd'a'j potenc'o'j, son'is la akuz'o'j. La popular'a nov'a leĝ'o kontraŭ gej'a propagand'o est'is lert'e uz'at'a por ŝajn'ig'i la opozici'o'n ar'o da pervers'a'j pedofili'ul'o'j kaj kontraŭ'ul'o'j de tradici'a'j rus'a'j famili'a'j valor'o'j. En la oficial'a propagand'o Rusio nun aspekt'as la last'a bastion'o de la krist'an'a eŭrop'a civiliz'o, en la batal'o kontraŭ la potenc'o'j de la mal'lum'o. En si'a ĉiu'jar'a parol'ad'o antaŭ ambaŭ ĉambr'o'j de la parlament'o en decembr'o 2013 Putin parol'is pri la ”sen'seks'a toler'em'o” kaj ali'a'j barbar'a'j valor'o'j, kiu'j'n okcident'a'j potenc'o'j vol'as dev'ig'i Rusion akcept'i. Post'e li cit'is la rusi'an rusi'an religi'a'n filozof'o'n Nikol'a'j Berdjajev, kaj dir'is, ke la konservativ'ism'o ne vol'as halt'ig'i la mov'ad'o'n antaŭ'e'n. La cel'o de konservativ'ism'o est'as mal'help'i, ke la soci'o re'glit'u ”mal'antaŭ'e'n kaj sub'e'n, al kaos'a mal'lum'o, re'e'n al primitiv'a stat'o”, dir'is Putin.
Sur si'a hejm'a teren'o la iam'a komun'ist'o kaj KGB-agent'o Vladimir Putin do iĝ'is konservativ'a filozof'o. Sed tio ne mal'help'as li'n nom'i si'n liberal'ul'o en okcident'a'j amas'komunik'il'o'j kaj dir'i ke li mem tut'e ne hav'as antaŭ'juĝ'o'j'n – sed ja eĉ amik'o'j'n, kiu'j est'as gej'a'j. Por pli'bon'ig'i la fam'o'n de Rusio en la okcident'o antaŭ la vintr'a'j olimpi'a'j lud'o'j en Soĉi li ankaŭ aranĝ'is amnesti'o'n por la du en'prizon'ig'it'a'j an'o'j de Pussy Riot, la an'ar'o de la Greenpeace-ŝip'o Arctic Sunrise, kaj kelk'a'j manifestaci'ant'o'j kiu'j de'long'e sid'is en esplor'karcer'o. La amnesti'o ek'valid'is fin'e de decembr'o 2013, kaj sam'temp'e Putin surpriz'e liber'ig'is ankaŭ la oligark'o'n Miĥail Ĥodorkovskij, kiu est'is en'prizon'ig'it'a en 2003 por tim'ig'i ali'a'j'n grand'entrepren'ul'o'j'n al sub'iĝ'o.
La liber'ig'o'j est'as tamen nur provizor'a inter'romp'o en la sub'prem'a evolu'o en Rusio post la grand'a ond'o de manifestaci'o'j en 2012. Tuj post la olimpik'o'j en Soĉi, Putin trans'ir'is de agres'em'a retor'ik'o al agres'a'j ag'o'j, kun rusiaj trup'o'j sur ukrainia teritori'o. En la intern'a politik'o iĝ'is eĉ pli klar'e, ke ĉia opozici'o nun est'as pri'trakt'at'a kiel perfid'o. Kelk'a'j eĉ kompar'as la mult'a'j'n nov'a'j'n sub'prem'a'j'n leĝ'o'j'n kun la sovetia kaŭĉuk'a paragraf'o ”kontraŭ'soveti'a agit'ad'o kaj propagand'o” – kaj ja ekzist'as simil'ec'o'j. Tamen est'as mal'ĝust'e egal'ig'i Sovetion kaj la Putin'a'n Rusion.
Sovetio est'is ferm'it'a, total'ism'a soci'o, kiu est'is preskaŭ hermetik'e izol'it'a de la ekster'a mond'o, land'o kie ĉiu'j kontakt'o'j kun ekster'land'an'o'j est'is danĝer'a'j, ĉiu'j amas'komunik'il'o'j est'is cenzur'it'a'j, kaj posed'o de mal'permes'it'a'j libr'o'j pov'is konduk'i al prizon'pun'o. Sovetio est'is ankaŭ ne'efik'a, hierarki'a komand-ekonomi'a sistem'o, kie privat'a'j entrepren'o'j est'is mal'permes'it'a'j, kie la vend'ej'a'j bret'o'j oft'e mal'plen'is, kie posed'o de ekster'land'a valut'o pov'is konduk'i al plur'jar'a mal'liber'ig'o, kaj kie komerc'ad'o per valut'o est'is pun'ebl'a per mort'o.
Spit'e la super'reg'a'n rol'o'n de la ŝtat'o en la ekonomi'a viv'o, kaj spit'e la ampleks'a'n korupt'ad'o'n, la hodiaŭ'a Rusio esenc'e plu hav'as funkci'ant'a'n merkat'a'n ekonomi'o'n. La bret'o'j en la butik'o'j est'as plen'plen'a'j. Rusi'an'o'j pov'as vetur'i ekster'land'e tiom, kiom permes'as ili'a'j rimed'o'j, kaj Visa-kart'o de rusia bank'o funkci'as en la tut'a mond'o. La politik'a sub'prem'o est'as selekt'a, kaj ne traf'as la grand'a'n majoritat'o'n.
La sub'ten'o de Putin iom fal'is post la pint'o ĉe 88 procent'o'j tuj post la milit'o en Kartveli'o, kaj antaŭ la akr'a ekonomi'a kriz'o aŭtun'e de 2008. En decembr'o 2013 65 procent'o'j el la demand'it'o'j dir'is, ke ili prefer'e sub'ten'as ol ne sub'ten'as Putin, laŭ la sen'de'pend'a esplor'institut'o Lev'ad'a. Sed post la rusia en'marŝ'o en Krimeo – kaj escept'e fort'a doz'eg'o da patriot'a propagand'o en la ŝtat'a'j amas'komunik'il'o'j – la sub'ten'o en mart'o 2014 kresk'is al 80 procent'o'j – la plej alt'a nivel'o dum plur'a'j jar'o'j.
Pri la ne'evit'ebl'a'j ekonomi'a'j sekv'o'j de la aventur'o en Ukrainio Putin cert'e part'e sukces'os kulp'ig'i la mal'amik'a'n okcident'o'n, kaj neniu'j opozici'a'j politik'ist'o'j pov'as minac'i li'a'n super'reg'a'n pozici'o'n. Kred'ind'a alternativ'o por Putin tut'e mank'as. Tiel li mem aranĝ'is la afer'o'n.
Kaj preciz'e kiel en la okcident'o, ankaŭ en Rusio la plej mult'a'j hom'o'j ne tre interes'iĝ'as pri politik'o, dum ili opini'as, ke la soci'o funkci'as kaj la viv'o iĝ'as pli bon'a, aŭ almenaŭ ne pli mal'bon'a. Dank’ al tiu silent'a pli'mult'o Putin pov'as trankvil'e sid'i sur si'a tron'o. Ĉi tiu libr'o est'as prov'o las'i ordinar'a'j'n rusi'an'o'j'n rakont'i, kial.
Moskvo est'as urb'o de kontrast'o'j. Ĉi tie est'as ĉio. La nub'o'skrap'ul'o'j en la komerc'a distrikt'o kun la nom'o Moskva City memor'ig'as pri Manhatano. La mal'nov'a sovetia amuz'ej'o en la Park'o de Gorkij est'is trans'form'it'a al paradiz'o por jun'a'j, mod'a'j urb'an'o'j, kiu'j rul'sket'as en la aŭtun'a sun'o, kuŝ'as sur la herb'ej'o surf'ant'e per la sen'drat'a ret'o aŭ part'o'pren'as vesper'a'n jog'o'trejn'ad'o'n ĉe la Pionir'a lag'et'o. En la luks'a'j butik'o'j en la centr'o hav'ebl'as ĉio kio'n oni pov'as dezir'i, se oni hav'as sufiĉ'e da mon'o. En la kaf'ej'et'o'j intern'e de la Ĝarden'a ring'o oni pov'as trink'i ital'a'n lakt'o'kaf'o'n kaj manĝ'i rus'a'j'n blin'o'j'n kun miel'o. Ankaŭ ĉiu'j kaf'ej'o'j kompren'ebl'e hav'as sen'drat'a'n ret'o'n por la gast'o'j, kiu'j fingr'um'as si'a'j'n modern'a'j'n komput'il'plat'o'j'n dum ili atend'as la kresp'et'o'j'n.
Sen'pag'a mal'ferm'a ret'o hav'ebl'as ankaŭ en la inter'naci'a flug'haven'o Ŝeremetjevo, tri'dek kilo'metr'o'j'n nord-orient'e de Kreml'o. La terminal'o est'is tut'e re'konstru'it'a, ĝi hav'as alt'eg'a'n plafon'o'n kaj enorm'a'j'n fenestr'o'j'n direkt'e al la sur'ter'iĝ'ej'o. La nov'a'j part'o'j pli memor'ig'as pri la Stokholma flug'haven'o Arlanda ol pri la griz'a, sen'lum'a kaj beton'e mal'freŝ'a terminal'o de 1980, kiu est'is la sen'esper'a prov'o de Sovetio kre'i okcident'a'n luks'o'n antaŭ la olimpi'a'j lud'o'j en Moskvo. Ĉi tie, en la hiper'modern'a terminal'o D, Edward Snowden laŭ gazet'ar'a'j inform'o'j ĉirkaŭ'vag'is pli ol monat'o'n en la somer'o de 2013, ĝis li sent'is si'n dev'ig'it'a pet'i azil'o'n. Ebl'e li simpl'e ne trov'is la voj'o'n al la nov'a, ruĝ'e polur'it'a flug'haven'a trajn'o, kiu port'as la pasaĝer'o'j'n al la centr'o de Moskvo en du'on'hor'o, sen eĉ unu halt'o sur'voj'e.
Tiu, kiu al'ven'as post la nokt'o'mez'o, kiam la trajn'o'j ĉes'is vetur'i, tamen dev'as far'i kiel antaŭ'e. La hord'o'j de ŝofor'o'j de ne'leĝ'a'j taksi'o'j, kiu'j okup'is la hal'o'n de al'vetur'o'j en la 1990-aj jar'o'j tamen est'as for, ankaŭ ĉi tie nun valid'as ord'o kaj disciplin'o. La prez'o'j est'as skrib'it'a'j sur tabul'o ĉe la taksi'a stand'o, kaj la mon'o'n oni pag'as en la kas'o'n.
Mi'a ŝofor'o nom'iĝ'as Grigorij, li hav'as okul'vitr'o'j'n, rond'a'n ventr'o'n, kaj li ŝofor'as kiel frenez'ul'o. Sed unu'e li vol'as hav'i la ekzakt'a'n adres'o'n, ne sufiĉ'as nur nom'i la metro'staci'o'n ĉe kiu oni vol'as el'ir'i, kiel antaŭ'e. La adres'o'n li skrib'as en si'a'n navig'il'o'n, kiu registr'as li'a'n voj'o'n.
– Mi dev'as post'e trans'don'i la registr'aĵ'o'j'n pri la vetur'ig'o'j de la tag'o, oni strikt'e kontrol'as tio'n. Ali'kaz'e mi pov'us ja pri'rab'i vi'n kaj las'i vi'n kie ajn, li dir'as, kaj rid'as bon'humor'e.
– Est'as bon'e hav'i ord'o'n kaj disciplin'o'n, li daŭr'ig'as, dum li sving'as per la pas'kart'o por mal'ferm'i la bar'il'o'n ĉe la el'vetur'ej'o el la flug'haven'a teritori'o. Kaj ja bon'e, ke mi ne pren'is la mal'pli kost'a'n inter'ret'a'n taksi'o'n. Ili pluk'us mi'n ekster la barit'a region'o, kaj tiam oni tut'e ne pov'as sci'i, kiu ven'us, cert'e iu en'migr'int'o kun dis'fal'ant'a aŭt'o, li dir'as.
Kiam mi delikat'e konduk'as la diskut'o'n al politik'o, Grigorij unu'e dir'as, ke neni'u interes'iĝ'as pri tio plu, nur en la 90-aj jar'o'j hom'o'j parol'is pri politik'o. Post'e li tamen komenc'as parol'i pri la urb'estr'a elekt'o.
– Pri tio oni mult'e babil'is, kaj oni mult'e ĵet'is kot'o'n. Tiu Navalnij el'fos'is inform'o'j'n pri la apartament'a'j afer'o'j de la urb'estr'a'j id'o'j. Sed ja evident'as, ke mal'antaŭ li star'as iu ali'a.
Ne daŭr'is mult'a'j'n minut'o'j'n antaŭ ol Grigorij ating'is la angul'a'n ŝton'o'n de rusia politik'a pens'o: neni'o est'as kiel ŝajn'as, kaj neniu'n oni fid'u. Ĉiam ekzist'as kaŝ'it'a agend'o, kaj ĉiu'j pens'as nur pri si'a propr'a bon'o, tio'n ja ĉiu'j kompren'as, krom infan'o'j kaj naiv'a'j okcident'an'o'j.
La cinik'ec'o ne ver'e est'as surpriz'a, se konsider'i ĉiu'j'n tromp'it'a'j'n promes'o'j'n kaj perd'it'a'j'n esper'o'j'n, kiu'j'n la rusi'an'o'j dev'is spert'i dum la last'a'j jar'dek'o'j. Nun la plej mult'a'j jam ĵet'is ĉiu'j'n ideologi'o'j'n sur la rub'mont'o'n de histori'o, kaj vol'as nur mem el'turn'iĝ'i. Kial do ne est'us tiel, ke ankaŭ la politik'ist'o'j pens'as nur pri si'a propr'a bon'o, nun kiam kaj la komun'ism'o kaj tio, kio'n oni kred'is demokrati'o, montr'iĝ'is ne funkci'i, kaj kiam la sol'a afer'o kiu'n oni vol'as fid'i est'as dolar'bilet'o'j.
– Mi'a edz'in'o ven'as el Ukrainio, mi sci'as, kio okaz'as tie. Tiu Julija Timoŝenko, kial ŝi do sub'skrib'is kun Rusio tiu'n gas'kontrakt'o'n, kiu dev'ig'as Ukrainion pag'i pli alt'a'n prez'o'n ol ĉiu'j ali'a'j land'o'j? Tio'n ŝi far'is, ĉar iu vol'is tio'n, kaj ĉar ŝi mem gajn'is i'o'n per tio, tio ja evident'as!
Mal'facil'as kontraŭ'dir'i. La politik'o en Ukrainio est'as, se ebl'e, eĉ pli korupt'a ol en Rusio, kaj oni apenaŭ pov'as ne'i, ke la antaŭ'a ukrainia ĉef'ministr'o Timoŝenko gajn'is mult'e da mon'o per strang'a gas'komerc'ad'o, almenaŭ antaŭ ol ŝi iĝ'is ĉef'ministr'o.
Post kiam mi parol'is kun Grigorij, en Ukrainio okaz'is revoluci'o, kaj Juli'a Timoŝenko est'is liber'ig'it'a el la prizon'o. Sed tio apenaŭ ig'us li'n ŝanĝ'i la opini'o'n, prefer'e mal'e. Por ĉiu'j rusi'an'o'j, kiu'j sekv'as la ŝtat'a'j'n amas'komunik'il'o'j'n, evident'as, ke mal'antaŭ la revoluci'o star'as malic'a'j fort'o'j el la okcident'o.
Li en'spir'as, akcel'as ĝis 120 kilo'metr'o'j hor'e kaj abrupt'e flank'e'n'iĝ'as por evit'i ripar'kamion'o'n kiu blok'as la dekstr'a'n koridor'o'n sur la nov'konstru'it'a tri'a intern'a ring'o'voj'o ĉe la nub'o'skrap'ul'o'j de Moskva City, kiu'j lum'as en la nokt'o.
– Vi ja est'as saĝ'a hom'o, vi cert'e kompren'as, kiel la afer'o'j funkci'as? Vi ja ne pov'as kred'i, ke tiu Obama decid'as i'o'n, aŭ ali'a'j politik'ist'o'j, ekzempl'e Medvedev? Kompren'ebl'e ili ne far'as, mal'antaŭ ili stir'as iu ali'a. Oni kutim'as parol'i pri framason'o'j, sed tio ja est'as nur vort'o. Oni pov'as sam'e bon'e nom'i ili'n la mond'estr'ar'o. Est'as evident'e, ke ekzist'as grup'o, kiu stir'as tio'n, kio okaz'as en la mond'o.
Iom mir'ind'e li nom'as ĉef'ministr'o'n Medvedev inter la pup'reg'ant'o'j, ne prezident'o'n Putin. Ebl'e Putin est'as part'o de la mond'estr'ar'o? Mi ne demand'as, ĉar mi suspekt'as, ke Grigorij ne hav'as fid'ind'a'n font'o'n por tiu inform'o.
Konspir'teori'o'j est'as ekstrem'e popular'a'j en Rusio, sam'kiel en mult'a'j ali'a'j part'o'j de la mond'o, kie politik'a'j diskut'o'j kaj decid'o'j ĉef'e okaz'as kaŝ'it'e. Ja ne mank'as ver'a'j ekzempl'o'j pri sukces'a'j kaj sen'sukces'a'j sekret'a'j inter'konsent'o'j en la rusia politik'o dum la last'a'j jar'dek'o'j, kaj la trans'kap'iĝ'o'j de la rusia politik'a sistem'o efektiv'e konduk'is al tio, ke la potenc'ul'o'j ek'hav'is mult'e da mon'o, dum tiu'j kun mon'o ek'hav'is mult'e da potenc'o, tiel ke la lim'o inter potenc'o kaj mon'o fin'e pli-mal'pli est'is for'viŝ'it'a.
– Hav'i potenc'o'n est'as la plej bon'a manier'o hav'ig'i mon'o'n en Rusio, dir'as la politik'a scienc'ist'o Vladimir Gelman.
Li est'as profesor'o de politik'a scienc'o ĉe la sen'de'pend'a Eŭrop'a Universitat'o en Sankt-Peterburgo, kaj inter'naci'e kon'at'a scienc'ist'o.
– Tiu'j, kiu'j hav'as la potenc'o'n, hav'as ankaŭ amas'o'n da ŝanc'o'j riĉ'ig'i si'n. Kaj mal'e, se oni hav'as mon'o'n, sed ne potenc'o'n, daŭr'e ekzist'as la risk'o, ke iu ven'os kaj for'pren'os la mon'o'n. En ĉi tiu par'o, la potenc'o kaj la mon'o, la ŝlos'il'o est'as la potenc'o, kaj la mon'o est'as la sekv'o, dir'as Gelman.
Sed ne ĉiam est'is tiel. Dum la revoluci'a'j ŝanĝ'o'j de la 1990-aj jar'o'j oni pov'is aĉet'i potenc'o'n per mon'o, tut'e konkret'e. La riĉ'eg'a oligark'o Bor'is Berezovskij est'is unu el la plej grav'a'j lud'ant'o'j, kiam la intern'a cirkl'o de prezident'o Jelcin en la somer'o de 1999 decid'is, ke Vladimir Putin iĝ'u ĉef'ministr'o. Berezovskij kred'is, ke li pov'os manipul'i la nov'ul'o'n Putin sam'e kiel li stir'is la mal'fort'a'n prezident'o'n, sed li erar'is. Jam sekv'a'jar'e Berezovskij ekzil'iĝ'is por evit'i prizon'o'n. En 2012, post dek du jar'o'j en ekzil'o, li en leter'o al Putin pet'is pardon'o'n pro si'a'j ”erar'o'j” kaj permes'o'n re'ven'i hejm'e'n. Putin neniam respond'is, kaj en mart'o 2013 Berezovskij est'is trov'it'a mort'a en la lu'it'a luks'a vila'o en Londono, por kiu li ne plu pov'is pag'i. Li pend'um'is si'n en la ban'ĉambr'o.
La rakont'o pri Bor'is Berezovskij est'as nur unu el cent'o'j da ekzempl'o'j, kiu'j konvink'is la plej mult'a'j'n rusi'an'o'j'n, ke politik'o tem'as pri grand'a'j mon'sum'o'j kaj sekret'a'j inter'konsent'o'j en mal'lum'a'j kabinet'o'j, inter'konsent'o'j kiu'j est'as far'at'a'j alt'e super la kap'o'j de ordinar'a'j hom'o'j. Tiam konspir'teori'o'j propon'as logik'a'n klar'ig'o'n pri tio, kial la mond'o est'as kia ĝi est'as – kaj kial ne ind'as zorg'i pri politik'o. Ĉar tiam oni tamen est'us nur marionet'o en la man'o'j de iu ali'a.
Tio est'as ankaŭ la mesaĝ'o kiu'n la rusia ŝtat'a televid'o kun bon'a sukces'o dis'vast'ig'ad'as ek'de la unu'a'j protest'o'j post la tromp'a elekt'o al la parlament'o en decembr'o 2011: la organiz'aĵ'o'j kiu'j observ'is la elekt'o'j'n est'as ekster'land'a'j agent'o'j, la manifestaci'ant'o'j est'as pag'at'a'j de la okcident'o, aŭ naiv'a'j stult'ul'o'j kiu'j serv'as la interes'o'j'n de fremd'a'j potenc'o'j. La simbol'o de la opozici'o, la blank'a ruband'o, laŭ'asert'e est'as uson'a el'pens'aĵ'o – kaj krom'e aspekt'as kiel kondom'o, tio'n dir'is Vladimir Putin mem en rekt'a televid'el'send'o. En Moskvo la jun'ul'o'j rid'as al la propagand'o, se ili en'tut'e spekt'as ŝtat'a'n televid'o'n, sed la konspir'a ton'o bon'e akord'iĝ'as kun la mond'o'bild'o de mult'a'j rusi'an'o'j.
En Rusio, komplet'a mal'fid'o al ĉio kaj ĉiu oft'e est'as vid'at'a kiel sign'o de inteligent'o – kaj cinik'ec'o lim'ant'a paranoj'o'n est'as preskaŭ la el'ir'punkt'o de ajn'a politik'a diskut'o. Tial oni ebl'e ankaŭ ne komplet'e fid'as tio'n, kio'n dir'as la ŝtat'a televid'o. Sed antaŭ ĉio, kial oni kred'u, ke ĉi tiu'j strang'a'j, pag'it'a'j kverel'ul'o'j ne simpl'e vol'as riĉ'ig'i si'n mem? Ne, tio'n la Moskv'an'o'j aranĝ'u inter si, al mi tio ne rilat'as, pens'as la plej mult'a'j, kiam ili mal'ŝalt'as la televid'il'o'n. Kaj preciz'e tio est'is la cel'o. Est'as konspir'o.
Ant'o'n Baĥtin sid'as sur long'a benk'o en la koridor'o de la du'a etaĝ'o en lern'ej'o numer'o 1225 en centr'a Moskvo, kun skrib'il'o kaj pres'it'a formul'ar'o en la man'o. Li est'as 24-jar'a, sur'hav'as blu'a'n kapuĉ'pulover'o'n kaj blu'a'n ĝinz'o'n, kaj unu'a'foj'e en si'a viv'o li est'as observ'ant'o ĉe elekt'o'j. Est'as la 9-a de septembr'o 2013, kaj unu'a'foj'e de dek jar'o'j okaz'as urb'estr'a elekt'o en Moskvo.
Est'as decid'a elekt'o, dir'as mult'a'j.
– Mi ne dir'os, por kiu mi mem voĉ'don'is, ni ja hav'as sekret'a'j'n elekt'o'j'n.
Sed li cert'e ne voĉ'don'is por la reg'ant'a urb'estr'o Sergej Sobjanin, sub'ten'at'a de la reg'ant'a parti'o, Unu'ec'a Rusio, kaj de prezident'o Vladimir Putin. Li vol'as vid'i ŝanĝ'o'n, kaj li ĝoj'as, ke en la elekt'a komitat'o nun est'as plur'a'j nov'a'j, jun'a'j membr'o'j.
Ne est'as inter'puŝ'iĝ'o en la koridor'o. La distrikt'o est'as mal'grand'a. La elekt'ant'o'j en'ir'as unu post la ali'a, oni kruc'as ili'a'j'n nom'o'j'n en la list'o, ili ricev'as balot'il'o'n kaj en'ir'as la elekt'o'bud'o'n. Post'e oni en'met'as la balot'il'o'n en la elektron'ik'a'n urn'o'n, kiu'n gard'as ret'kamera'o kaj tri observ'ant'o'j.
”Vi'a voĉ'o est'is pri'labor'it'a”, la urn'o anonc'as per elektron'ik'a voĉ'o post ĉiu balot'il'o. Pri'labor'it'a en kiu manier'o, mult'a'j demand'is si'n post la pas'int'a'j elekt'o'j. Sed ĉi-foj'e tromp'o ne okaz'os, almenaŭ ne ĉi tie, en balot'ej'o numer'o 17.
Post la manipul'it'a'j parlament'a'j elekt'o'j en decembr'o 2011 evident'iĝ'is, ke grand'a part'o de la Moskv'an'o'j turn'is si'a'n dors'o'n al Putin.
La aŭtoritat'o'j far'is ĉio'n por alt'ig'i la cifer'o'j'n de la reg'ant'a parti'o, Unu'ec'a Rusio. La tut'a potenc'o de la ŝtat'e direkt'at'a'j amas'komunik'il'o'j est'is uz'it'a por ĵet'i kot'o'n sur la opozici'o'n kaj rakont'i pri ĉiu'j grand'a'j projekt'o'j, kiu'j'n la reg'ant'a parti'o entrepren'os dum la proksim'a'j jar'o'j por ankoraŭ pli alt'ig'i la viv'nivel'o'n de ordinar'a'j rusi'an'o'j. Dung'it'o'j en la publik'a sfer'o est'is ordon'it'a'j al la balot'ej'o'j, fid'ind'a'j elekt'ant'o'j est'is transport'at'a'j per bus'o'j de unu balot'ej'o al ali'a, por ke ili pov'u voĉ'don'i kelk'foj'e, kaj en ne'klar'ig'ebl'a manier'o cifer'o'j en la fin'a'j protokol'o'j ŝanĝ'iĝ'is favor'e al Unu'ec'a Rusio.
En unu kon'at'a kaz'o en balot'ej'o numer'o 81 en centr'a Moskvo sen'de'pend'a'j observ'ant'o'j sukces'is halt'ig'i prov'o'n kaŝ'e en'met'i grand'a'n stak'o'n da balot'il'o'j en la urn'o'n. La post'a kalkul'ad'o de la voĉ'o'j montr'is, ke 301 balot'il'o'j mank'is, kaj ke la Komun'ist'a parti'o ricev'is sum'e 202 voĉ'o'j'n. La mal'grand'a liberal'a parti'o Jabloko est'is sur la du'a lok'o, kaj Unu'ec'a Rusio nur sur la tri'a lok'o, kun 145 voĉ'o'j.
Kiam montr'iĝ'is, ke la rezult'o est'is mal'ĝust'a, la prezid'ant'o de la lok'a elekt'a komitat'o pren'is la paper'o'j'n kaj fuĝ'is tra fenestr'o mez'e de la nokt'o, por eskap'i de la observ'ant'o'j. Sekv'a'tag'e la cifer'o'j en la protokol'o est'is ĝust'a'j kaj Unu'ec'a Rusio gajn'is la elekt'o'n en la distrikt'o.
Spit'e ĉiu'j'n manipul'o'j'n, eĉ la oficial'a rezult'o de Unu'ec'a Rusio en Moskvo rest'is sub 50 procent'o'j. Mult'o sugest'as, ke efektiv'e nur tri'on'o el la elekt'ant'o'j en Moskvo don'is si'a'j'n voĉ'o'j'n al la mal'nov'a gvardi'o en la parlament'a'j elekt'o'j de 2011. Por protest'i kontraŭ la fuŝ'o, cent'mil'o'j de Moskv'an'o'j el'ir'is sur la strat'o'j'n kaj plac'o'j'n en la plej grand'a'j manifestaci'o'j post la dis'fal'o de Sovetio.
La re'en'konduk'o de la urb'estr'a elekt'o est'is unu el la mal'grand'a'j konced'o'j, kiu'j'n promes'is la potenc'ul'o'j post la unu'a'j grand'a'j protest'o'j, kiam neni'u ankoraŭ sci'is, kiel la afer'o plu evolu'os. Ŝanĝ'o'j en Rusio ĉiam komenc'iĝ'is en la ĉef'urb'o.
La retor'ik'e lert'a jur'ist'o kaj batal'ant'o kontraŭ korupt'ad'o, Aleksej Navalnij, rapid'e iĝ'is centr'a, gvid'ant'a figur'o por grand'a part'o de la opozici'o, kun si'a vigl'a blog'o, si'a'j rivel'o'j pri la sekret'a'j luks'a'j dom'o'j de la potenc'ul'o'j kaj kun si'a akr'a lingv'aĵ'o, direkt'it'a kontraŭ Unu'ec'a Rusio, ”la parti'o de tromp'ul'o'j kaj ŝtel'ist'o'j”. La potenc'ul'o'j ne ver'e sci'is, kio'n far'i kun li. Kiam mal'long'a'j en'prizon'ig'o'j, ampleks'a kot'o'ĵet'ad'o en la ŝtat'a televid'o, tra'serĉ'ad'o'j en li'a hejm'o, en li'a ofic'ej'o kaj ĉe la ge'patr'o'j ne help'is, li fin'e est'is kondamn'it'a al kvin'jar'a mal'liber'ig'o sur fals'a'j premis'o'j, por ”fraŭd'a al'propr'ig'o de lign'aĵ'o”. Li est'is man'katen'it'a antaŭ la kort'um'o, for'port'it'a al prizon'o – kaj je ĉies surpriz'o liber'ig'it'a jam la sekv'a'n tag'o'n, por atend'i la rezult'o'n de apelaci'o.
La potenc'ul'o'j ŝajn'e konklud'is, ke ne aspekt'us bon'e, se la plej fort'a kandidat'o de la opozici'o sid'us en mal'liber'ej'o dum la urb'estr'a elekt'o en Moskvo.
La reg'ant'a urb'estr'o kompren'ebl'e ricev'is la apog'o'n de ĉiu'j rimed'o'j de la ŝtat'o. Ĉiu'tag'e li inaŭgur'is nov'a'j'n konstru'projekt'o'j'n en televid'o, en la plej bon'a send'o'hor'o, kun'e kun Vladimir Putin, parol'ant'e pri stabil'ec'o kaj bon'fart'o, avert'ant'e pri revoluci'ul'o'j. Ĉiu'j pensi'ul'o'j en Moskvo ricev'is person'a'n leter'o'n de li, kaj la municip'a mal'jun'ul'serv'o dis'don'is al ili luks'a'j'n manĝ'o'pak'aĵ'o'j'n. Post'e ven'is la balot-ofic'ist'o'j kun port'ebl'a urn'o kaj pet'is ili'n voĉ'don'i.
Spit'e ĉio'n, ĉi tiu est'is ver'a elekt'o. Est'is opozici'a kandidat'o, eĉ se li ne hav'is al'ir'o'n al la grand'a'j ŝtat'a'j televid'kanal'o'j. Amas'o'j da liber'vol'a'j kampanj'labor'ant'o'j dis'don'is flug'foli'o'j'n en la metro'o. Soci'a'j ret'o'j est'is super'ŝut'it'a'j de politik'a'j diskut'o'j, kaj mult'a'j kon'at'a'j kultur'person'o'j apog'is la kampanj'o'n de Aleksej Navalnij. La elekt'o est'as inter pren'i respond'ec'o'n por ŝanĝ'o – aŭ las'i ĉio'n kiel ĝi est'as, ĝis la land'o dis'fal'os per si mem, skrib'is la kon'at'a satir'ist'o Viktor Ŝenderoviĉ en debat'artikol'o, kiu ricev'is mult'e da atent'o.
Lern'ej'o numer'o 1225, kie Ant'o'n Baĥtin observ'as la balot-ofic'ist'o'j'n, situ'as en la kor'o de Moskvo, proksim'e al la enorm'a Kurska staci'dom'o, ĉe trankvil'a flank'strat'o intern'e de la Ĝarden'a ring'o. Ĝi est'as bon'a lern'ej'o, kun fort'a disciplin'o kaj intens'a instru'ad'o de la franc'a kiel la unu'a fremd'a lingv'o. Mult'a'j el la kern'a'j sub'ten'ant'o'j de Navalnij loĝ'as en la distrikt'o, kaj nur cent metr'o'j'n de ĉi tie li lok'is si'a'n elekt'o'stab'o'n. Ekster'e, sur la strat'o, bru'as la generator'o'j de tri televid'kamion'et'o'j kun grand'a'j satelit-anten'o'j. Por la ĵurnal'ist'o'j ne est'as lok'o en la mal'grand'a ej'o, kaj gazet'ar'a scen'ej'o est'is star'ig'it'a sub la ĉiel'o, en intern'a kort'o. Susur'as inter'parol'o'j en mult'a'j lingv'o'j. Kiom da Moskv'an'o'j pov'os voĉ'don'i por la vir'o, kiu vol'as vid'i prezident'o'n Putin en mal'liber'ej'o, kaj nom'as li'a'j'n proksim'ul'o'j'n ŝtel'ist'o'j kaj tromp'ul'o'j? Ĉu la voĉ'o'j est'os honest'e kalkul'it'a'j? Mult'a'j vid'as la urb'estr'a'n elekt'o'n kiel sum'ig'o'n de la rezult'o'j de la protest'a ond'o.
En lern'ej'o numer'o 1225 la voĉ'don'ad'o proksim'iĝ'as al la fin'o. Jes, kompren'ebl'e, mi cert'e rajt'as ĉe'est'i kaj sekv'i la kalkul'ad'o'n de la voĉ'o'j, dir'as la sekretari'o de la elekt'a komitat'o, kaj registr'as mi'a'n rusi'an gazet'ar'a'n kart'o'n. Jun'a, anhel'ant'a vir'o sturm'as la en'ir'pord'o'n.
– Ĉu mi ating'is ĝust'a'temp'e? Ĉu mi rajt'as voĉ'don'i?
La prezid'ant'o de la elekt'a komitat'o, la bon'humor'a Aleksej Semjonov, trankvil'ig'as li'n.
– Se vi jam en'ir'is tra la pord'o, ne plu urĝ'as. Ni ferm'as la strat'pord'o'n je la ok'a, sed ĉiu'j, kiu'j en'ir'is antaŭ tio, rajt'as voĉ'don'i.
Post'e li telefon'as sub'e'n, al la gard'ist'o, kaj ordon'as, ke la strat'pord'o est'u ŝlos'it'a.
Kiam la last'a elekt'ant'o for'las'is la ej'o'n, komenc'iĝ'as la kalkul'ad'o de la voĉ'o'j. Neniu'j balot'il'o'j est'as verŝ'at'a'j sur la tabl'o'n. Anstataŭ'e, kiam la ne'uz'it'a'j balot'il'o'j est'as kalkul'it'a'j kaj ĉiu'j formul'ar'o'j plen'ig'it'a'j, oni lig'as mal'grand'a'n klav'ar'o'n al la elektron'ik'a'j urn'o'j. Balot-ofic'ist'o klav'as kod'o'n.
”Protokol'o pres'at'a”, dir'as la urn'o.
La kamera'o'j de la observ'ant'o'j sekv'as Aleksej Semjonov kiam li pren'as la paper'o'n en si'a'j'n man'o'j'n kaj pri'stud'as ĝi'n.
– Jes, do ni hav'as rezult'o'n, li dir'as, kun neŭtral'a voĉ'o.
– Interes'e, dir'as la plej proksim'e star'ant'a observ'ant'o, sam'e sen'emoci'e.
Neniu'j pli'a'j koment'o'j aŭd'iĝ'as, sed la rezult'o efektiv'e est'as interes'a. La opozici'a kandiato Aleksej Navalnij gajn'is, ricev'int'e 42 procent'o'j'n el la voĉ'o'j. La reg'ant'a urb'estr'o, Sergej Sobjanin, est'as sur la du'a lok'o kun 37 procent'o'j el la voĉ'o'j, kaj la kandidat'o de la komun'ist'o'j ricev'as 14 procent'o'j'n. Se la tut'a Moskvo voĉ'don'us kiel la distrikt'o ĉirkaŭ lern'ej'o numer'o 1225, sekv'us du'a balot'ad'o, kaj baldaŭ la kandidat'o de la kontraŭ'ul'o'j de Putin estr'us la ĉef'urb'o'n de Putin.
Sed lern'ej'o numer'o 1225 ne est'as la tut'o de Moskvo, kaj Moskvo ne est'as la tut'o de Rusio.
La sum'a rezult'o de Aleksej Navalnij iĝ'as 27 procent'o'j. Tio tamen est'as sensaci'a ating'o por opozici'a kandidat'o en Rusio, kaj montr'iĝ'as. Sed ĝi ne signif'as ŝanĝ'o'n de la ekvilibr'o de potenc'o en Moskvo.
Ĉar plej interes'a tamen est'as ali'a cifer'o. Mal'pli ol tri'on'o el la Moskv'an'o'j kun balot'rajt'o hav'is fort'o'j'n por ven'i al la balot'ej'o'j en ĉi tiu elekt'o, kiu dev'is iĝ'i decid'a por la politik'a kurs'o de Moskvo kaj ebl'e de la tut'a Rusio en la ven'ont'a'j jar'o'j.
La elekt'o, kiu dev'is est'i la kulmin'o de la protest'a mov'ad'o, montr'is, ke ekzist'as dur'a kern'o de ebl'e du'on'milion'o da Moskv'an'o'j, kiu'j ne kontent'as pri la manier'o en kiu Rusio est'as reg'at'a. Sed ĝi montr'is ankaŭ, ke la silent'a majoritat'o en'tut'e ne interes'iĝ'as. La kandidat'o de la Kreml'o, aŭ sen'de'pend'a politik'ist'o kiu promes'as mal'ferm'ec'o'n, demokrati'o'n, batal'o'n kontraŭ burokrati'o kaj korupt'ad'o? La plej mult'a'j Moskv'an'o'j ne opini'as, ke la demand'o rilat'as al ili. La rezult'o'n oni pov'as vid'i kiel pruv'o'n de tio, ke Putin bon'e lud'is si'a'j'n kart'o'j'n.
En la prezident'a elekt'o en mart'o 2012, tuj post la plej grand'a'j protest'o'j, voĉ'don'is du'obl'e tiom da hom'o'j. Prezident'o tamen est'as prezident'o. Kaj la urb'o Moskvo est'is la sol'a distrikt'o en la tut'a land'eg'o, kie Vladimir Putin ne ating'is 50 procent'o'j'n el la voĉ'o'j. En la ceter'a land'o li ricev'is du tri'on'o'j'n, laŭ la oficial'a'j cifer'o'j. Ebl'e oni fuŝ'is iom, sed ĉiu'j serioz'a'j pri'juĝ'ant'o'j konsent'as, ke Putin gajn'is la elekt'o'n kun klar'a majoritat'o, eĉ se li ebl'e ricev'is nur tri'on'o'n el la voĉ'o'j de Moskv'an'o'j.
Tuj post la prezident'a elekt'o ven'is la klar'a respond'o de Putin. La vir'o, kiu ek'de 1999 klopod'is est'i la gvid'ant'o de ĉiu'j rusi'an'o'j, subit'e elekt'is kolor'o'n. Li ignor'os la bon'e eduk'it'a'n, bon'fart'a'n, okcident'e orient'it'a'n elit'o'n en la ĉef'urb'o. Ne tie li hav'as si'a'j'n sub'ten'ant'o'j'n. Ili ne loĝ'as en Moskvo. Moskvo ne est'as Rusio.
Tiu ŝanĝ'o est'is rimark'ebl'a jam dum la kampanj'o de la prezident'a elekt'o, kiam grup'o de elekt'it'a'j labor'ist'o'j en tank'fabrik'o ĉe Uralo en la rekt'a el'send'o de la regul'a televid'a inter'rilat'ad'o de Vladimir Putin kun la popol'o promes'is, ke ili ven'os al Moskvo kaj pri'zorg'os la huligan-protest'ant'o'j'n, se tio'n ne kapabl'as la polic'o. La tag'o'n antaŭ la elekt'o est'is arest'it'a'j du el la membr'o'j en la band'o Pussy Riot, kiu kelk'a'j'n semajn'o'j'n pli fru'e prov'is prezent'i kritik'a'n kant'o'n pri Putin en la plej grand'a ortodoks'a preĝ'ej'o de Moskvo. Post la elekt'o la agit'kampanj'o kontraŭ la okcident'o est'is intens'ig'it'a.
Ĝis nun la konservativ'a, grav'e mal'intelekt'a kampanj'o ŝajn'as ating'i si'a'j'n cel'o'j'n. En Moskvo la liberal'ul'o'j rid'as pri la krud'a propagand'o en la ŝtat'a televid'o, sed ne neces'as mult'e distanc'iĝ'i de lern'ej'o numer'o 1225 por mal'kovr'i, ke la mesaĝ'o est'as sem'at'a en bon'a'n hum'o'n. La okcident'a'j potenc'o'j vol'as mal'bon'o'n por Rusio – tio est'as aksiom'o por mult'a'j el tiu'j, kiu'j'n mi renkont'is. Efektiv'e la okcident'o prefer'us, ke la tut'a Rusio mal'aper'u de la mond'map'o, supoz'as mult'a'j. Kaj se la opozici'a'j politik'ist'o'j est'as pag'at'a'j de la okcident'o, kiel asert'as la ŝtat'a televid'o, kiu idiot'o do pov'us ek'hav'i la ide'o'n voĉ'don'i por ili?
Tio ne est'as la sol'a kial'o, pro kiu la silent'a majoritat'o volont'e las'as prezident'o'n Putin plu sid'i sur si'a tron'o. La plej mult'a'j efektiv'e ek'hav'is pli alt'a'n viv'nivel'o'n dum li'a reg'ad'o. Sed ĉu tio est'as la merit'o de Putin?
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Tiu ĉi ĉapitr'o aper'as nur en la plen'a versi'o de la libr'o.
Mi komenc'as ted'iĝ'i al ĉiu'j cinik'a'j hom'o'j, kiu'j cert'e sci'as, ke ĉiu'j politik'ist'o'j nur vol'as riĉ'ig'i si'n mem, kaj kiu'j tial vol'as ke Putin plu reg'u, ĉar ali'kaz'e ĉio nur iĝ'os pli mal'bon'a. Mi vol'as renkont'i iu'n reprezent'ant'o'n de la nov'a generaci'o, pri kiu parol'as Ljudmila Aleksejeva kaj Vladimir Gelman. Tial mi inter'konsent'is pri renkont'iĝ'o kun ali'spec'a politik'ist'o: la 22-jar'a ĵurnal'ist'o Ver'a Kiĉanova, kiu en la printemp'o de 2012 sukces'is elekt'iĝ'i kiel reprezent'ant'o de la opozici'o en la municip'a konsil'ant'ar'o de Sud'a Tuŝino en nord'okcident'a Moskvo.
Kiam prezident'o Dmitrij Medvedev en la aŭtun'o de 2011 vizit'is la ĵurnal'ist'a'n eduk'o'n ĉe la Moskva universitat'o, ŝi est'is unu el la kritik'a'j student'o'j, kiu'j est'is arest'it'a'j kaj for'port'it'a'j de la sekur'ec-gard'ist'o'j de la prezident'o, ĉar ili aŭdac'is ten'i ŝild'o'j'n kun mal'agrabl'a'j demand'o'j por la prezident'o. Ŝi ankaŭ verk'is mal'grand'a'n raport'aĵ-libr'o'n pri la grup'o Pussy Riot. La kovr'il'o'n ornam'as grand'a, nigr'a monstr'o el la lud'o Pacman. La monstr'o est'as glut'ont'a tri fantom'et'o'j'n en kolor'a'j kap'kovr'aĵ'o'j kun tru'o'j por la okul'o'j.
Ni inter'konsent'is pri renkont'iĝ'o en kaf'ej'o ĉe la metro'staci'o Kropotkinskaja, apud la enorm'a, iam eksplod'ig'it'a kaj post'e re'konstru'it'a Katedral'o de la Sav'ant'o, kie Pussy Riot entrepren'is si'a'n plej kon'at'a'n prezent'o'n – unu minut'o'n sur la ŝtup'o antaŭ la altar'o. Nun en la katedral'o okaz'as ali'spec'a prezent'o. Du grand'a'j blank'a'j bus'o'j est'as park'um'it'a'j ĉe la voj'rand'o, kaj sur grand'a ekran'o front'e de la katedral'o vid'ebl'as sever'a vir'o kun blank'a barb'o kaj alt'a, blu'a, or'um'it'a mitr'o sur la kap'o. La ĉef'o de la rusia ortodoks'a eklezi'o, patriark'o Kirill, predik'as. Mi star'as sur la ali'a flank'o de la larĝ'a strat'o, kaj kapt'as nur kelk'a'j'n vort'o'j'n. Post'e, en la ret'ej'o de la eklezi'o, mi pov'as leg'i, ke li parol'is pri la signif'o de la ge'edz'ec'o kiel legitim'a unu'iĝ'o de vir'o kaj vir'in'o, kaj admon'is ge'jun'ul'o'j'n ne tent'iĝ'i al ali'spec'a'j rilat'o'j:
– Por tia hom'o, kiu est'as sklav'o de si'a'j instinkt'o'j, kiu est'as la prizon'ul'o de si'a'j pasi'o'j, la viv'o fin'e iĝ'as mal'plen'a kaj sen'ĝoj'a, sol'ec'a kaj mal'feliĉ'a. La ver'a'n ĝoj'o'n kaj plen'um'iĝ'o'n de la ekzist'o ni ating'as nur, kiam ni viv'as sekv'ant'e la ne'kontest'ebl'a'j'n moral'a'j'n leĝ'o'j'n, kiu'j'n fiks'is la Kre'int'o.
Rekt'e kontraŭ la katedral'o, sur mi'a flank'o de la voj'o, star'as mal'grand'a benzin'ej'o en la stil'o de la 1930-aj jar'o'j, kun nur kvar pump'il'o'j. La benzin'ej'o est'is konstru'it'a post kiam la original'a Katedral'o de la Sav'ant'o est'is eksplod'ig'it'a laŭ ordon'o de Stalin'o. Ĉi tie dev'is star'i 415 metr'o'j'n alt'a komun'ism'a palac'o, kun enorm'a statu'o de Lenin'o kiel pint'o. En la Palac'o de la Sovet'o'j la decid'a'j organ'o'j de la ŝtat'o hav'us si'a'j'n kun'sid'o'j'n, kaj ie oni ja dev'is plen'ig'i la benzin'uj'o'j'n de la nigr'a'j aŭt'o'j de la parti'a'j gvid'ant'o'j.
Fin'e neni'o pli'a est'is real'ig'it'a de la enorm'a konstru'projekt'o, nur la mal'grand'a benzin'ej'o. Tio, kio rest'is el la eksplod'ig'it'a katedral'o, est'is trans'form'it'a al gigant'a, hejt'at'a naĝ'basen'o, kiu ja fakt'e est'is pli util'a por ordinar'a'j Moskv'an'o'j ol est'us unu pli'a pomp'a luks'konstru'aĵ'eg'o. La metro'staci'o Palac'o de la Sovet'o'j, kiu est'is mal'ferm'it'a en 1935, en 1957 diskret'e ŝanĝ'is si'a'n nom'o'n al Kropotkinskaja.
Post la fal'o de Sovetio la naĝ'basen'o est'is ferm'it'a, kaj la plej grand'a preĝ'ej'o de Moskvo re'konstru'it'a. Sed la benzin'ej'o rest'as – ĉi tie la person'a'j gard'ist'o'j de Vladimir Putin plen'ig'as la benzin'uj'o'j'n de si'a'j aŭt'o'j, kaj ebl'e ankaŭ la patriark'o. Por ordinar'a'j hom'o'j la benzin'ej'o est'as ferm'it'a. ”Neni'u benzin'um'ad'o, en'ir'o mal'permes'it'a”, est'as skrib'it'e sur ŝild'o ĉe la barit'a en'vetur'ej'o.
La kaf'ej'o trov'iĝ'as tuj apud'e, en flav'a unu'etaĝ'a konstru'aĵ'o apud la ark'a tegment'o de la metro'staci'o, konstru'it'a laŭ la sovetia modern'ism'a stil'o. En la hejm'ec'a kaf'ej'o kun iom tro laŭt'a muzik'o mi mend'as kruĉ'o'n da nigr'a te'o, sed la afabl'a kelner'o atent'ig'as, ke mi por la sam'a prez'o pov'as ricev'i tut'a'n maten'manĝ'o'n, ĉar ankoraŭ ne est'as la dek'a hor'o. Kaj oni ja ne dir'as ne al sirniki, kaze'a'j kresp'o'j kun konfit'aĵ'o.
Ver'a Kiĉanova mal'fru'as kelk'a'j'n minut'o'j'n, kaj mi hav'as temp'o'n send'i al ŝi tekst'mesaĝ'o'n preciz'e en la moment'o kiam ŝi aper'as tra la pord'o. Ŝi pardon'pet'as pro la mal'fru'o, kaj klar'ig'as, ke ŝi elekt'is ĉi tiu'n lok'o'n por renkont'iĝ'o, ĉar ŝi labor'as ĉe ret'a gazet'o, kiu hav'as si'a'n redakci'o'n en la mal'nov'a ĉokolad'fabrik'o trans'e de la pont'o ĉe la katedral'o.
Mi rakont'as pri mi'a vojaĝ'o kaj demand'as, kial laŭ ŝi tiel mult'a'j el la hom'o'j, kiu'j'n mi renkont'is, ne opini'as, ke ind'as prov'i ŝanĝ'i i'o'n, kial ĉiu'j est'as tiel cinik'a'j kaj pasiv'a'j?
– Est'as ja tre evident'e, ke la etos'o est'as tia unu'a'vic'e ĉar la hom'o'j memor'as, kio okaz'is en la 1990-aj jar'o'j, ŝi dir'as sen'hezit'e.
Ŝi mem hav'as neni'a'j'n memor'o'j'n de Sovetio – ŝi ankoraŭ ne est'is unu'jar'a, kiam la land'o dis'fal'is – nek de la kaos'o komenc'e de la 90-aj jar'o'j, sed ŝi cert'as, ke tio, kio okaz'is antaŭ du'dek jar'o'j daŭr'e ig'as mult'a'j'n rus'o'j'n tre tim'i ajn'a'j'n ŝanĝ'o'j'n, precip'e se oni parol'as pri ŝanĝ'o'j en liberal'a direkt'o.
– La manier'o, en kiu la re'form'o'j kaj privat'ig'o'j est'is real'ig'it'a'j, ig'is la vort'o'n ”liberal'a” sakr'aĵ'o. La hom'o'j tim'as, ke ĉiu'j, kiu'j nom'as si'n liberal'a'j, vol'as nur ŝtel'i la propr'aĵ'o'n de la popol'o kaj don'i ĝi'n al oligark'o'j. Tio est'as unu kial'o. Kaj hom'o'j memor'as, ke ili ne hav'is mon'o'n por manĝ'aĵ'o'j, ke est'is mult'e da krim'o. Ili tre tim'as, ke tio re'ven'os.
Dum oni mem ne est'as rekt'e traf'at'a de la sen'rajt'ec'o kaj de la korupt'ad'o, la plej mult'a'j tial tut'e ne interes'iĝ'as pri politik'o, dir'as Ver'a Kiĉanova.
– La plej mult'a'j ne pens'as, ke io mis'as. Nur kiam oni vid'as, ke la polic'an'o'j pov'as far'i preciz'e kio'n ili vol'as, se oni est'as mal'just'e juĝ'it'a, se oni dev'as sub'aĉet'i iu'n por ke la infan'o ricev'u lok'o'n en lern'ej'o aŭ por ricev'i kurac'ist'a'n help'o'n, tiam oni rimark'as ke la sistem'o ne funkci'as.
Ĝis la ekonomi'a kriz'o de 2008 mult'a'j vid'is Putin kiel sav'ant'o'n, li est'is tiu, kiu ig'is la ekonomi'o'n funkci'i kaj help'is la land'o'n stabil'e star'iĝ'i post la mal'facil'a temp'o. Sed nun, kiam la ekonomi'a kresk'o halt'is, Putin dev'as uz'i ali'a'j'n truk'o'j'n, tial la retor'ik'o iĝ'is pli mal'mol'a kaj oni fingr'o'montr'as al intern'a'j kaj ekster'a'j mal'amik'o'j, dir'as Ver'a Kiĉanova.
– Kiam la naft'o'prez'o'j est'is alt'a'j kaj la naci'a produkt'o kresk'is rapid'e, evident'e mult'a'j ŝat'is Putin. Kaj antaŭ la elekt'o'j Putin kaj la reg'ist'ar'o ĉiam pov'is aĉet'i sub'ten'o'n, alt'ig'ant'e la salajr'o'j'n en la publik'a sektor'o, aranĝ'ant'e publik'a'n fest'ad'o'n kaj dis'don'ant'e donac'o'j'n. Sed nun la mon'o fin'iĝ'as, oni parol'as pri nov'a ekonomi'a kriz'o, kaj li dev'as elekt'i ali'a'n voj'o'n. Tial Putin nun anstataŭ'e iĝ'is ”spirit'a gvid'ant'o”, li dev'as est'i la idol'o de la tut'a konservativ'a mond'o, kaj la patriark'o dev'as part'o'pren'i ĉiu'j'n oficial'a'j'n aranĝ'o'j'n.
Eĉ kiam la nov'elekt'it'a urb'estr'o de Moskvo, Sergej Sobjanin, antaŭ kelk'a'j tag'o'j dev'is est'is re'konfirm'it'a en si'a posten'o, parol'ad'o'n far'is ne nur Putin, sed ankaŭ la patriark'o.
– Nun la eklezi'o hav'as la parol'rajt'o'n ĉie, en la lern'ej'o, en la arme'o… Kaj daŭr'e oni montr'as televid'a'j'n film'o'j'n pri tio, kiel mal'bon'a'j est'as ĉiu'j okcident'a'j valor'o'j, kiel terur'e est'as, ke sam'seks'am'ul'o'j en Uson'o adopt'as infan'o'j'n. Kaj ili tre vol'as montr'i, ke la hom'rajt'a situaci'o ĉe ni est'as preciz'e la sam'a kiel en la okcident'o. Se la polic'o dis'pel'as manifestaci'o'n ie en Amerik'o aŭ Eŭrop'o, oni montr'as tio'n en ĉiu'j ni'a'j kanal'o'j: jen vid'u, ili far'as preciz'e sam'e kiel ni.
Oni ne tro zorg'u pri la propagand'o, dir'as Vladimir Gelman kaj mult'a'j ali'a'j – la hom'o'j sci'as pens'i mem kaj ili hav'as al'ir'o'n al alternativ'a'j font'o'j de inform'o'j. Sed ĉu ver'e est'as tiel? Se oni tut'e ne interes'iĝ'as pri politik'o, kiel mult'e da temp'o oni tiam dediĉ'as por esplor'i, kiel efektiv'e stat'as la afer'o'j pri la rajt'o protest'i en ali'a'j land'o'j?
Ver'a Kiĉanova dir'as, ke ŝi mem apenaŭ spekt'as televid'o'n en'tut'e.
– La plej mult'a'j el mi'a'j kon'at'o'j ne spekt'as televid'o'n. Ni ebl'e far'as tio'n, se ili anticip'e anonc'as nov'a'n film'o'n pri la tut'mond'a gej'a lobi'o, kiu vol'as detru'i ni'a'n land'o'n. Ni spekt'as tia'j'n afer'o'j'n por rid'i pri ili kaj por diskut'i ili'n en la ret'o. Sed oni ja ek'tim'as, kiam oni kompren'as, ke la pli'mult'o en la land'o fakt'e kred'as tio'n, kio'n oni dir'as en televid'o.
La leĝ'o kontraŭ gej'a propagand'o est'as part'o de la nov'a strategi'o, kiu cel'as kun'ig'i la pasiv'a'j'n part'o'j'n de la soci'o en unu'ec'a'n front'o'n por Putin, ŝi opini'as.
– Oni dev'as trov'i mal'amik'o'n, kontraŭ kiu oni pov'as unu'iĝ'i. Ekzist'as ekster'a'j mal'amik'o'j: Uson'o, foj'e Kartveli'o. Kaj est'as intern'a'j mal'amik'o'j, sam'seks'em'ul'o'j kaj perfid'ul'o'j, ali'vort'e la opozici'o. Putin klar'e montr'is la direkt'o'n, kiam ŝi far'is si'a'n parol'ad'o'n pri ”spirit'a'j apog'il'o'j” antaŭ ambaŭ ĉambr'o'j de la parlament'o en decembr'o 2012. Tia'spec'a'j leĝ'o'j est'is jam pli fru'e propon'it'a'j de divers'a'j parlament'an'o'j, ekzist'as ja mult'a'j divers'a'j strang'a'j propon'o'j, kiu'j neniam est'is akcept'it'a'j. Sed nun ĉi tiu'j parlament'an'o'j kompren'is, ke ili'a'j propon'o'j subit'e est'as aktual'a'j kaj ĝust'a'temp'a'j.
Ke la leĝ'o kontraŭ gej'a propagand'o laŭ opini-sond'ad'o'j hav'as fort'a'n popol'a'n sub'ten'o'n ne tre surpriz'as, dir'as Ver'a Kiĉanova.
– Ja est'as tiel. Kiel mi dir'is, la majoritat'o spekt'as ĉi tiu'j'n televid'program'o'j'n, kap'jes'as, kaj opini'as ke ĉio est'as ĝust'a kaj just'a.
Sed la jun'a'j hom'o'j kiu'j ne memor'as Sovetion, ĉu ne almenaŭ ili dev'us est'i pli kritik'a'j rilat'e al la propagand'o? Kial do tiel mult'a'j ge'jun'ul'o'j opini'as, ke ĉio est'as en ord'o kaj neni'o bezon'as est'i ŝanĝ'it'a, mi demand'as.
– Almenaŭ ĉi tie en Moskvo tre mal'mult'a'j inter la jun'ul'ar'o opini'as, ke ĉio est'as en ord'o. Jes ja est'as ver'o, ke ne mult'a'j interes'iĝ'as pri politik'o. Sed se du aŭ tri hom'o'j en mi'a aĝ'o renkont'iĝ'as, ĉiam oni komenc'as parol'i pri tio, al kiu land'o plej bon'e trans'lok'iĝ'i. Mi ĉi-jar'e fin'is mi'a'j'n stud'o'j'n en la universitat'o, kaj hieraŭ mi renkont'is kelk'a'j'n el mi'a'j sam'kurs'an'o'j. Ili ne voĉ'don'is en la elekt'o de urb'estr'o, sed ili ne opini'is, ke ĉio est'as en ord'o en Rusio, tut'e mal'e. Unu el ili trans'lok'iĝ'os al Ĉini'o, kaj unu pli'a sam'e plan'as ek'loĝ'i ekster'land'e, sed ankoraŭ ne sci'as, kie. Tiel est'as en Moskvo, mi ne sci'as kiel en la kamp'ar'o.
Mi rakont'as pri la 24-jar'a vir'in'o en Ŝumerlja, kiu dev'is sub'aĉet'i iu'n por ricev'i vart'ej'a'n lok'o'n por si'a infan'o, sed kiu tamen est'as tut'e indiferent'a pri politik'o – ŝi simpl'e vid'is neniu'n lig'o'n inter la politik'a situaci'o en Rusio kaj ŝi'a propr'a viv'o. Ĉu neniel ebl'as ig'i la hom'o'j'n vid'i la lig'o'n, mi demand'as.
Sed Ver'a Kiĉanova ne hav'as respond'o'n.
– Mi mem ne sukces'as pri tio. Mi'a patr'in'o fin'e ir'is voĉ'don'i por Navalnij en la urb'estr'a elekt'o, sed ŝi tut'e ne kompren'is, kial tio hav'us signif'o'n, ŝi far'is tio'n nur por ke mi iĝ'u ĝoj'a.
Eĉ ĉi tie, en la politik'e plej aktiv'a urb'o de Rusio, la plej mult'a'j opini'as, ke ne ind'as voĉ'don'i, ĉar tio neni'o'n influ'us.
– Ni dis'don'is flug'foli'o'j'n sub'ten'e al Navalnij, kaj kelk'a'j hom'o'j halt'is por dir'i, ke ili vid'as ni'a'n engaĝ'iĝ'o'n, kaj ke tio est'as bon'a afer'o. Kaj post'e ili al'don'as, ke ili tamen ne intenc'as ir'i voĉ'don'i, ĉar neni'o ŝanĝ'iĝ'os, ĉio est'as antaŭ'decid'it'a. Ali'a'j dir'as, ke est'as plej sekur'e ne prov'i ŝanĝ'i i'o'n, ĉar pov'as rezult'i mis'o. Kio'n far'i pri tio?
Tamen iu'j afer'o'j ŝanĝ'iĝ'is en la ĝust'a direkt'o, ŝi dir'as. Nur antaŭ kelk'a'j jar'o'j est'is ne'ebl'e imag'i, ke Aleksej Navalnij ver'e rajt'os part'o'pren'i en la urb'estr'a elekt'o, kaj eĉ ricev'os preskaŭ tri'on'o'n el la voĉ'o'j. Sed Ver'a Kiĉanova ne divid'as la esper'o'n, ke la nov'a generaci'o, kiu ne memor'as Sovetion, aŭtomat'e est'os pli mal'ferm'a por demokrati'a'j ŝanĝ'o'j.
– Mi rimark'is, ke kelk'a'j jun'a'j hom'o'j, kiu'j ne memor'as Sovetion, hav'as romantik'a'n bild'o'n pri ĝi. Ili kred'as ke Sovetio est'is bon'a, kaj bedaŭr'as ĝi'a'n dis'fal'o'n. Tio iom tim'ig'as mi'n, eĉ se ne eg'e mult'a'j parol'as tiel. Sed la antaŭ'a generaci'o est'is sur la barikad'o'j en 1991, aŭ ili almenaŭ memor'as, ili ne vol'as re'hav'i komun'ism'o'n, ili est'as vakcin'it'a'j. La pli jun'a generaci'o ne est'as imun'a en la sam'a manier'o, ili pov'as est'i log'at'a'j de la sovetia romantik'o. Sed mi est'is vakcin'it'a de mi'a patr'in'o, ŝi rakont'is, kiel est'is tiam.
Est'as ankoraŭ tro fru'e antaŭ'vid'i, kio'n Ver'a Kiĉanova mem iam pov'os rakont'i pri la epok'o de Putin al si'a'j propr'a'j infan'o'j. Se Putin re'kandidat'os, li pov'os estr'i la plej grand'a'n land'o'n de la mond'o ĝis la jar'o 2024. Sed mult'a'j rusi'an'o'j cert'e memor'os la unu'a'n jar'dek'o'n de Putin en la sam'a manier'o kiel la pli aĝ'a generaci'o memor'as la du'dek bon'a'j'n jar'o'j'n dum Breĵnev. Post kaos'a kaj mal'cert'a temp'o, stabil'a man'o trans'pren'is la stir'il'o'n de la ŝip'o, ĉiu jar'o est'is iom pli bon'a ol la antaŭ'a, la land'o ĉiam pli potenc'a. Ĉio kulmin'is en sukces'eg'a olimpik'a spektakl'o por konvink'i la tut'a'n mond'o'n pri la super'ec'o de la sistem'o – kaj en milit'a aventur'o en Krimeo.
La somer'a'j olimpik'o'j de Leon'id Breĵnev en Moskvo 1980 ne iĝ'is preciz'e kiel oni plan'is ili'n. Post la sovetia en'marŝ'o en Afgani'o'n, la olimpik'o'j est'is bojkot'it'a'j de mult'a'j land'o'j. La milit'o en Afgani'o iĝ'is kost'a, mult'jar'a katastrof'o, kaj ĉar la prez'o de naft'o sam'temp'e fal'eg'is, Sovetio jam est'is je la rand'o de bankrot'o kiam Breĵnev mort'is en 1982.
La grand'a olimpik'a spektakl'o de Putin en Soĉi est'is pli sukces'a. Tamen la hom'rajt'a'j problem'o'j en Rusio, la korupt'ad'o kaj la detru'ad'o de la medi'o ricev'is pli da atent'o en la okcident'a'j amas'komunik'il'o'j ol la aranĝ'int'o'j de la olimpik'o'j esper'is. Almenaŭ en Dani'o kaj Briti'o la ambasador'o'j de Rusio laŭ la plej bon'a sovetia manier'o send'is akr'e formul'it'a'j'n leter'o'j'n al amas'komunik'il'o'j kiu'j est'is tro kritik'a'j en si'a'j raport'o'j pri la olimpik'o'j.
Sed la okcident'a kritik'o, almenaŭ en tiu form'o, en kiu ĝi est'as re'rakont'at'a en rusiaj ŝtat'e kontrol'at'a'j amas'komunik'il'o'j, prefer'e konvink'is ordinar'a'j'n rusi'an'o'j'n, ke okcident'a'j ĵurnal'ist'o'j est'as mal'amik'a'j agent'o'j, kiu'j vol'as trov'i erar'o'j'n ĉie. Kaj efektiv'e la ĵurnal'ist'o'j mem detru'is la hotel'ĉambr'o'j'n, pri kiu'j ili plend'as, alud'is vic'ĉef'ministr'o Dmitrij Kozak dum gazet'ar'a konferenc'o antaŭ la inaŭgur'o de la olimpik'o'j.
– Ni hav'as film'o'n de kamera'o en hotel'o, kiu montr'as, ke hom'o'j ŝalt'as la duŝ'il'o'n, turn'as ĝi'n kontraŭ la mur'o, kaj post'e for'ir'as.
Kiam okcident'a'j ĵurnal'ist'o'j komenc'is demand'i, kial est'as kamera'o'j en la ban'ĉambr'o'j de la olimpi'a'j hotel'o'j, la gazet'ar'a konferenc'o subit'e est'is fin'it'a.
Neni'o indik'as, ke Rusio nun est'as sur'voj'e al pli mal'ferm'a kaj demokrati'a period'o. La sukces'a'j olimpik'o'j est'is grand'a publik'rilat'a venk'o por Vladimir Putin, sed la festen'o pas'is rapid'e, kaj atend'as la kap'dolor'o: grand'a'j ekonomi'a'j problem'o'j, se ne alt'iĝ'os la prez'o de naft'o. Por plu ten'i la potenc'o'n Putin tial apog'as si'n sur la silent'a pli'mult'o de Rusio. La laŭt'a minoritat'o est'u silent'ig'it'a.
La ĉarm-atak'o est'is fin'it'a jam antaŭ la solen'a ferm'o de la olimpik'o'j en Soĉi. La medi-aktiv'ul'o Jevgenij Vitiŝko est'is arest'it'a sur la ŝtup'ar'o de la polic'ej'o en si'a hejm'urb'o Tuapse, sep'dek kilo'metr'o'j'n nord'e de Soĉi, kie'n li vol'is vetur'i por publik'ig'i raport'o'n pri mis'uz'o de potenc'o kaj detru'ad'o de la natur'medi'o dum la konstru'ad'o de la olimpi'a'j objekt'o'j. Li est'is kondamn'it'a al dek kvin tag'o'j en mal'liber'ej'o, ĉar li asert'it'e sakr'is ĉe la bus'halt'ej'o apud la polic'ej'o – kvankam li al'vetur'is per propr'a aŭt'o kaj neniam trov'iĝ'is proksim'e al la bus'halt'ej'o.
Li'n oni el'las'os nur en 2017. Sam'tag'e kiam la sved'o'j sid'iĝ'is en si'a'j sof'o'j por spekt'i olimpik'a'n hoke'o'n kontraŭ Ĉeĥi'o, kort'um'o en Krasnodar konfirm'is verdikt'o'n de tri'jar'a mal'liber'ig'o por Vitiŝko. Oni trov'is li'n kulp'a skrib'i la vort'o'j'n ”Ĉi tio est'as ni'a arb'ar'o” sur kontraŭ'leĝ'e konstru'it'a bar'il'o ekster luks'a dom'eg'o en protekt'it'a arb'ar'o. Oni supoz'as, ke la luks'a dom'o aparten'as al la guberni'estr'o de Krasnodar, Aleksandr Tkaĉov. La ŝtat'a'j televid'kanal'o'j neni'o'n rakont'is pri la verdikt'o. Kaj la sen'de'pend'a televid'kanal'o Doĵd tiam jam perd'is preskaŭ ĉiu'j'n si'a'j'n spekt'ant'o'j'n – komenc'e de februar'o 2014 la kanal'o est'is blok'it'a en la plej mult'a'j kabl'o'ret'o'j, kaj ĝi neniam hav'is al'ir'o'n al la ordinar'a'j televid'ond'o'j.
Mez'e de mart'o 2014 Aleksej Navalnij sid'as arest'it'a en si'a hejm'o, kaj est'as mal'permes'it'e al li uz'i inter'ret'o'n. Li'a popular'a blog'o, inkluziv'e ĉiu'j'n mal'nov'a'j'n blog'aĵ'o'j'n, est'as blok'it'a de la aŭtoritat'o'j, sam'kiel plur'a'j ali'a'j kritik'a'j ret'ej'o'j. La ret'a cenzur'o est'as facil'ig'at'a de nov'a leĝ'o, kiu ek'valid'is kelk'a'j'n semajn'o'j'n pli fru'e.
Sed en la kaf'ej'o en Moskvo, mi demand'as al Ver'a Kiĉanova, kio'n ŝi vol'us ŝanĝ'i en la hodiaŭ'a Rusio, se ŝi rajt'us elekt'i nur unu afer'o'n. Ŝi pri'pens'as nur moment'et'o'n antaŭ ol ŝi respond'as.
– Mi vol'us re'hav'i la esprim'liber'ec'o'n. Ne ekzist'u ŝtat'e kontrol'at'a'j amas'komunik'il'o'j. Ĉio est'u privat'a, aŭ publik'e financ'at'a kun plur'ism'a en'hav'o. Navalnij kaj ali'a'j dev'as rajt'i parol'i en tut'land'a'j televid'kanal'o'j, kaj ne nur en si'a'j elekt'o'renkont'iĝ'o'j en iu kort'o. Kaj tio est'as la unu'a afer'o, kiu'n ni ŝanĝ'os, kiam ni ek'hav'os la potenc'o'n.
Tio est'as ne'evit'ebl'a. Pli aŭ mal'pli fru'e nov'a generaci'o ek'hav'os la potenc'o'n en Rusio, generaci'o, kiu diferenc'e de Vladimir Putin ne kresk'is en la sovetia soci'o kaj ne far'is si'a'n karier'o'n en ĝi. Sed tiam Putin jam est'os reg'int'a Rusion dum du jar'dek'o'j. Li'a post'e'ul'o iĝ'os reprezent'ant'o de generaci'o, kiu apenaŭ memor'as ali'a'n reg'ant'o'n krom Putin. Ebl'e iĝ'os iu, kiu'n Vladimir Putin mem elekt'os.
Mi kresk'is en la plej orient'a part'o de Finnlando, kaj kiel infan'o mi foj'e pri'pens'is, kio trov'iĝ'as sur la ali'a flank'o de la lim'o, kie la mond'o ŝajn'as fin'iĝ'i. En unu lok'o la voj'o el Helsink'o pas'is tiel proksim'e, ke oni pov'is vid'i kelk'a'j'n alt'a'j'n gard'o'tur'o'j'n, tio est'is ĉio. Kiam oni ŝalt'is la radi'o'n je la mez'a'j ond'o'j, oni ĉef'e aŭd'is la rus'a'n. En la mal'long'a'j ond'o'j oni bon'e aŭd'is la finn'a'j'n el'send'o'j'n de BBC el Londono. Kiam la program'o fin'iĝ'is, ven'is la temp'o por la rus'lingv'a el'send'o, sed post tri'dek sekund'o'j ŝalt'iĝ'is la sovetiaj ĵam'il'o'j, kaj ĉio dron'is en la bru'eg'o – ne ke mi ajn'a'kaz'e i'o'n kompren'us.
Dum la komun'a vojaĝ'o de la ses'a klas'o al Leningrado en 1978 ni vid'is, ke mal'antaŭ la lim'o trov'iĝ'as ali'a real'o. Post du jar'o'j mi komenc'is stud'i la rus'a'n, mi eĉ al'iĝ'is al lingv'a tend'ar'o por unu'a'foj'e renkont'i iu'n el la ali'a flank'o de la lim'o. Sed la sovetiaj lern'ej'an'o'j ne ricev'is el'vetur'permes'o'n.
Mi daŭr'ig'is mi'a'j'n stud'o'j'n de la rus'a lingv'o kaj soci'a konstru'o de orient'a Eŭrop'o ĉe la universitat'o de Lund en Svedi'o, kaj post aŭtun'a semestr'o ĉe la universitat'o de Leningrado en 1989 mi ne nur kapabl'is flu'e parol'i la rus'a'n, sed mi krom'e ek'hav'is iom da praktik'a spert'o pri la funkci'ad'o de la sovet'a soci'o.
La dis'fal'o'n de Sovetio mi spekt'is proksim'e, kiel Moskva korespond'ant'o de la mal'dekstr'a finn'a gazet'o Kansan Uutiset 1991–92. De tiam la teknik'a evolu'o ĉiam pli facil'ig'is sekv'ad'o'n de la okaz'aĵ'o'j eĉ mal'ĉe'est'e, kaj dum la last'a'j jar'o'j kiel ĵurnal'ist'o de la sud'svedi'a ĵurnal'o Sydsvenskan mi hav'is la ŝanc'o'n far'i plur'a'j'n ĵurnal'ism'a'j'n vojaĝ'o'j'n en Rusio kaj ali'a'j eks'a'j sovet'a'j respublik'o'j.
Krom mi'a'j propr'a'j spert'o'j, mi dum la labor'o pri ĉi tiu libr'o hav'is grand'a'n util'o'n de la el'star'a verk'o de Vladimir Gelman, Iz ognja da v polimja – rossijskaja politik'a posle SSSR (“De sitel'o en barel'o'n – rusia politik'o post USSR”, Sankt-Peterburgo 2013). Angl'a el'don'o aper'os en Uson'o en 2014.
Por kompren'i la baz'a'j'n kial'o'j'n de la dis'fal'o de Sovetio mi antaŭ ĉio uz'is la verk'o'n Gibel imperi'i – uroki dlja sovremennoj Rossii (”La fal'o de la imperi'o – lecion'o'j por la modern'a Rusio”, Moskvo 2006) de la ekonomik'ist'o kaj iam'a estr'o de la rusia reg'ist'ar'o Jegor Gajdar. Angl'a el'don'o de la verk'o aper'is en Uson'o en 2007 kun la titol'o Collapse of an Empir'e. Lessons for Moder'n Rus'si'a. La klasik'a verk'o de Chrystia Freeland Sal'e of the Century (Londono, 2005) kaj la verk'o de David E. Hofman The Oligarchs – Wealth and Power in the New Rus'si'a est'as du el la libr'o'j, kiu'j help'is mi'n kompren'i la kaos'a'n privat'ig'o'n.
Mart'in Kragh, aktiv'a ĉe Komerc'a alt'lern'ej'o de Stokholmo kaj Centr'o de stud'o'j pri Rusio ĉe la universitat'o de Upsal'o, leg'is la tut'a'n manuskript'o'n kaj don'is al mi plur'a'j'n bon'a'j'n konsil'o'j'n. Kiel font'o'n por kelk'a'j sekci'o'j pri la ekonomi'a evolu'o de Rusio mi pov'is uz'i part'o'j'n de la manuskript'o de li'a aper'ont'a verk'o Rysslands ekonomiska histori'a: Från Alexander II till Vladimir Putin (La ekonomi'a histori'o de Rusio: de Aleksandro la 2-a ĝis Vladimir Putin), kiu'n la el'don'ej'o Dialog'os en Stokholmo aper'ig'os dum 2014.
La mot'o de la verk'o de Andre'j Saĥarov ”Pens'o'j pri progres'o, pac'a kun'ekzist'ad'o kaj intelekt'a liber'ec'o” de 1968 ven'as de la kvin'a akt'o de la teatr'aĵ'o Faŭst'o de Johann Wolfgang von Goethe. La Esperant'a traduk'o est'as tiu de Willy Nüesch.
La esperant'ist'o'j Dmitrij Breĉalov en Moskvo, Natalja kaj Andre'j Grigorjevskij en Ŝumerlja kaj Hèctor Alòs i Font en Ĉe'boks'ar'i mult'e help'is mi'n dum mi'a vojaĝ'o por kolekt'i material'o'n en Rusio. Sen ili'a'j kontakt'o'j est'us mult'e pli mal'facil'e kaj temp'o'rab'e trov'i taŭg'a'j'n person'o'j'n por intervju'i.
Mi vol'as dank'i ankaŭ mi'a'n edz'in'o'n Maria Sandelin, kiu zorg'e tra'leg'is ĉio'n kio'n mi verk'is jam dum la progres'o de la labor'o, kaj kiu don'is util'a'j'n konsil'o'j'n precip'e pri la lingv'aĵ'o de la sved'a versi'o. La Esperant'a'n versi'o'n tra'leg'is István Ertl, kies mult'a'j util'a'j rimark'ig'o'j mal'help'is, ke cit'aĵ'o'j el ĉi tiu libr'o post'e plen'ig'u li'a'n popular'a'n rubrik'o'n ”Sprit'a'j split'o'j kaj preskeraroj” en La Ond'o de Esperant'o.
Ant'o'n Ĉeĥov ŝajn'e iam dir'is, ke la art'o de verk'ad'o tem'as ne tiom pri verk'i bon'e, sed pri for'strek'i tio'n, kio est'as mal'bon'e verk'it'a. Pri tiu task'o mi'n grav'e help'is redaktor'o Johan Söderbäck ĉe la el'don'ej'o Atlas en Stokholmo. Apart'e dank'ind'a'j est'as kompren'ebl'e Paŭl Peeraerts kaj koleg'o'j ĉe Flandr'a Esperant'o-Lig'o, kiu'j sukces'is pri'zorg'i tre rapid'a'n aper'ig'o'n de la Esperant'a versi'o.
Pri ĉiu'j eventual'a'j erar'o'j en la libr'o evident'e kulp'as nur mi.
Jurij Baranov, 55-jar'a veld'ist'o en Niĵnij Novgorod.